ΚΑΡΚΙΝΟΣ ΤΟΥ ΔΕΡΜΑΤΟΣ 

Το Βασικοκυτταρικό Καρκίνωμα (BCC) είναι η πιο συνηθισμένη μορφή καρκίνου του δέρματος. Το 1 στα 3 νέα περιστατικά καρκίνου είναι καρκίνοι του δέρματος και τα περισσότερα   είναι Βασικοκυτταρικά (BCC).

Τ α Βασικοκυτταρικά  καρκινώματα ανευρίσκονται συχνότερα σε σημεία του σώματος που έχουν εκτεταμένη έκθεση στον ήλιο (πχ στο πρόσωπο, αυτιά, λαιμό, κεφαλή, ώμους και ράχη. Σε κάποιες περιπτώσεις η επαφή με αρσενικό, έκθεση στην ραδιενέργεια, ανοικτές πληγές που επιμένουν και δεν επουλώνονται, χρόνιες φλεγμαίνουσες δερματικές καταστάσεις και επιπλοκές από εγκαύματα, ουλές, μολύνσεις, εμβόλια ή ακόμη και από τατουάζ είναι επιβαρυντικοί παράγοντες για την ανάπτυξη βασικοκκυτταρικού καρκινώματος. Οι ασθενείς υψηλού κινδύνου, έχουν ανοιχτό δέρμα, ξανθά ή κόκκινα μαλλιά και ανοιχτόχρωμα μάτια. Αυτοί που προσβάλλονται πιο συχνά είναι οι ηλικιωμένοι.Τα Βασικοκυτταρικά καρκινώματα (BCC)όσο μεγαλύτερα σε μέγεθος είναι, τόσο περισσότερη εκτεταμένη θεραπεία χρειάζονται. Αν και ο καρκίνος του δέρματος, σπάνια εξαπλώνεται ή δίνει μετάσταση σε ευγενή όργανα, μπορεί όμως να προκαλέσει καταστροφή και παραμόρφωση στους γύρω ιστούς ενώ μερικές μορφές του BCC μπορεί να είναι πιο επιθετικές από άλλες. Αφού αφαιρεθούν μικρά δερματικά καρκινώματα, οι ουλές συνήθως είναι αισθητικά αποδεκτές. Εάν οι όγκοι είναι ευμεγέθεις ή βρίσκονται σε συγκεκριμένες περιοχές όπως πχ το πρόσωπο, η αντιμετώπιση με δερματικό μόσχευμα ή με κρημνό δέρματος μπορεί να είναι αναγκαία για την επούλωση του τραύματος   και την επίτευξη του καλύτερου αισθητικού αποτελέσματος.Οι ασθενείς που έχουν ένα Βασικοκυτταρικό καρκίνωμα (BCC), παρουσιάζουν αυξημένο κίνδυνο να αναπτύξουν και άλλους καρκίνους του δέρματος, στην ίδια περιοχή είτε σε άλλη. Τα Βασικοκυτταρικά καρκινώματα (BCC) της κεφαλής και της ρινός δημιουργούν ιδιαίτερα προβλήματα με υποτροπές, που συμβαίνουν στα  πρώτα δύο χρόνια μετά το χειρουργείο.

Αυτή η μορφή καρκίνου συναντάται στα ακανθο-κύτταρα από τα οποία αποτελείται το μεγαλύτερο μέρος της επιφανειακής στοιβάδας του δέρματος (η επιδερμίδα). Τα ακανθοκυτταρικά καρκινώματα δύνανται να εμφανιστούν σε οποιαδήποτε περιοχή του δέρματος συμπεριλαμβανομένου των βλεννογόνων του στόματος και των γεννητικών οργάνων. Βέβαια παρατηρείται πιο συχνά σε σημεία τα οποία εκτίθενται στον ήλιο όπως π.χ. στο πτερύγιο του αυτιού, το κάτω χείλος, το πρόσωπο, το φαλακρό τμήμα ενός κρανίου, στο λαιμό, τα χέρια, τους βραχίονες καθώς επίσης και στα πόδια. Συχνά το δέρμα στα σημεία αυτά φαίνεται οπτικά σαν να έχει προκληθεί βλάβη από τον ήλιο, εμφανίζει ρυτίδες, αλλαγές στο χρώμα καθώς επίσης και απώλεια της ελαστικότητας.Ο ασθενής που είχε στο παρελθόν βασικοκυτταρικό καρκίνωμα (BCC), έχει μεγαλύτερες πιθανότητες να αναπτύξει ακανθοκυτταρικό καρκίνωμα (SCC) όπως και ασθενείς που έχουν κληρονομική ευαισθησία στη UVΑ ακτινοβολία ή αυτοί που έχουν μελαγχρωματική ξηροδερμία.Συχνότερα συναντάται σε άτομα τα οποία διανύουν την έβδομη δεκαετία της ζωής τους.Η χρόνια έκθεση στην ηλιακή ακτινοβολία αποτελεί την αιτία για τις περισσότερες περιπτώσεις ακανθοκυτταρικού καρκινώματος. Η συχνή χρήση του τεχνητού μαυρίσματος επίσης διπλασιάζει τον κίνδυνο του ακανθοκυτταρικού καρκινώματος. Ο καρκίνος δύναται να παρουσιασθεί σε εγκαύματα, ουλές, έλκη χρονίζουσες πληγές και σημεία του δέρματος τα οποία έχουν εκτεθεί είτε σε ακτινοβολία είτε σε συγκεκριμένα χημικά όπως π.χ. αρσενικό και υπο-προϊόντα πετρελαίου.Ακανθοκυτταρικό καρκινώμα δύναται να προκληθεί σε χρονίζουσες μολύνσεις όπως και σε ερεθισμένο δέρμα. Ευκαιριακά ακανθοκυτταρικό καρκίνωμα εμφανίζεται ξαφνικά σε φυσιολογικό, υγιές δέρμα. Ορισμένοι καρκινικοί όγκοι ή προκαρκινικές βλάβες, έχουν σχέση με την ανάπτυξη του ακανθοκυτταρικού καρκίνου (SCC). Σύμφωνα με μελέτες 2 έως 10% των μη θεραπευμένων ακτινικών υπερκερατώσεων αναπτύσσονται σε ακανθοκυτταρικό καρκίνο με το 40 έως 60 % των ακανθοκυτταρικών καρκινωμάτων (SCC) ξεκινούν από μη θεραπεύσιμες ακτινικές  υπερκερατώσεις Η ακτινική χειλίτιδα είναι μιά μορφή ακτινικής υπερκεράτωσης εμφανίζεται συχνότερα στο κάτω χείλος, προκαλώντας ξηρότητα, σκασίματα και εφελκίδες φαιές ή λευκές. Εάν δεν αντιμετωπιστεί άμεσα, η ακτινική χειλίτιδα, μπορεί να οδηγήσει σε ακανθοκυτταρικό καρκίνο (SCC) στο χείλος. Στους βλεννογόνους του στόματος οι λευκές κηλίδες(λευκοπλακία) στην γλώσσα, ούλα, μάγουλα ή αλλού στη στοματική κοιλότητα έχουν την δυνατότητα να εξελιχθούν σε ακανθοκυτταρικό καρκίνωμα. Συχνά προέρχονται από χρόνιο ερεθισμό όπως π.χ. συχνή κατανάλωση αλκοόλ, κάπνισμα τραχείες άκρες στα δόντια οδοντοστοιχίες. Άλλες φορές προκαλούνται, εξαιτίας της μακροχρόνιας συνήθειας, να δαγκώνει κανείς το εσωτερικό τμήμα των παρειών του. Η λευκοπλακία όμως στα χείλη προκαλείται κυρίως από τον ήλιο.Νόσος του BOWEN Θεωρείται σήμερα ένα πρώιμο, μη διηθητικό στάδιο του ακανθοκυτταρικού καρκινώματος. Εκδηλώνεται ως επιμένουσα ερυθρόφαιη, λεπιδώδη πλάκα που μοιάζει σαν ψωρίαση ή έκζεμα. Εάν δεν αντιμετωπιστεί είναι πιθανόν να διηθήσει βαθύτερα στρώματα.

Όταν το ακανθοκυτταρικό καρκίνωμα (SCC) εντοπίζεται σε πρώιμο στάδιο και αφαιρείται άμεσα, σχεδόν πάντα θεραπεύεται και στην περίπτωση που έχει προκαλέσει βλάβη, είναι αμελητέα. Ένα μικρό ποσοστό δύναται να κάνει μετάσταση σε απομακρυσμένους ιστούς και όργανα και μπορεί ακόμη να αποβεί και θανατηφόρο.

Το μελάνωμα είναι ένας καρκίνος του δέρματος που προέρχεται από τα μελανοκύτταρα, τα κύτταρα που παράγουν μελανίνη. Σε αντίθεση με καρκίνους του δέρματος, που προέρχονται από τα κερατινοκύτταρα και έχουν βραδεία τάση ανάπτυξης, το μελάνωμα έχει επιθετική συμπεριφορά η οποία μπορεί να αποβεί μοιραία αν η διάγνωση δεν γίνει έγκαιρα.Η έγκαιρη αντιμετώπιση στα πρώτα στάδια της νόσου οδηγεί σε επιτυχή θεραπεία στο 85% των ατόμων με μελάνωμα. Όταν ο όγκος έχει επεκταθεί βαθιά μέσα στο δέρμα ή έχει εξαπλωθεί σε λεμφαδένες ή άλλα όργανα, το ποσοστό 5ετούς επιβίωσης είναι περίπου 30%.Συχνότερα το μελανωμα εμφανίζεται στην πλάτη (κυρίως στους άνδρες) και τα κάτω άκρα (στις γυναίκες), περιοχές δηλαδή που είναι προφυλαγμένες κατά τη διάρκεια των χειμερινών μηνών και εκτίθενται απότομα σε έντονη ηλιακή έκθεση. Μπορεί, ωστόσο, να εμφανιστεί σε οποιοδήποτε σημείο του δέρματος, ακόμα και σε σημεία που είναι προφυλαγμένα από την ηλιακή έκθεση, όπως στο τριχωτό της κεφαλής και στους γλουτούς.Τυπικά το μελάνωμα ξεκινά ανώδυνα από τα κύτταρα που παράγουν τη χρωστική ουσία μελανίνη. Περίπου το 70% των μελανωμάτων εμφανίζονται σε φυσιολογικό δέρμα και το 30% ξεκινούν από υπάρχοντες σπίλους (ελιές) που υφίστανται αλλαγή στο χρώμα, στο μέγεθος, γίνονται επώδυνοι ή προκαλούν κνησμό, αιμορραγία ή οίδημα.Το μελάνωμα εξαπλώνεται πρώτα στο γύρω δέρμα και στο στάδιο αυτό η θεραπεία έχει εξαιρετικά καλές πιθανότητες. Αν δεν αντιμετωπιστεί, ο όγκος εξαπλώνεται προς τα μέσα, σε άλλα σημεία του δέρματος, ή στους λεμφαδένες ή σε εσωτερικά όργανα.Ορισμένοι σπίλοι επίσης τείνουν να μετατραπούν σε μελανώματα. Η υπεριώδης ακτινοβολία είναι η κύρια αιτία μελανώματος. Σε ορισμένες δυτικές χώρες, το σολάριουμ θεωρείται υπεύθυνο για το 5% των καρκίνων του δέρματος. Τα μεγαλύτερα ποσοστά μελανώματος στον κόσμο έχει η Αυστραλία η οποία δέχεται αρκετή ηλιακή ακτινοβολία ενώ το δέρμα πολλών κατοίκων της είναι ανοιχτόχρωμο.Ορισμένοι άνθρωποι έχουν το λεγόμενο σύνδρομο δυσπλαστικών σπίλων, δηλαδή έχουν ελιές που τείνουν να αυξάνουν σε μέγεθος με το πέρασμα του χρόνου και έχουν ένα ελαφρώς ανώμαλο σχήμα και χρώμα. Ο κίνδυνος ανάπτυξης μελανώματος σ’ αυτή την περίπτωση είναι μεγαλύτερος.Άλλοι παράγοντες κινδύνου είναι ο τύπος του δέρματος σας, το ιστορικό ηλιακών εγκαυμάτων, η κατάσταση της υγείας σας και οι γενετικοί παράγοντες.Να σημειωθεί ότι ένα άτομο με ιστορικό μελανώματος έχει 10-15% πιθανότητα να αναπτύξει και δεύτερο μελάνωμα.

Τα μελανώματα χωρίζονται σε πέντε τύπους:

1. Επιφανειακά εξαπλούμενο μελάνωμα (surface spreading melanoma). Το επιφανειακό εξαπλούμενο μελάνωμα ευθύνεται για το 70% των περιστατικών μελανώματος και εμφανίζεται σε οποιαδήποτε ηλικία. Εμφανίζεται ως μικρή αλλοίωση  με ακανόνιστα όρια. Το χρώμα της αλλοίωσης μπορεί να είναι κόκκινο, άσπρο, μπλε ή μαύρο-μπλε. Μπορεί να εμφανιστεί οπουδήποτε στο σώμα, αλλά συνηθέστερα εμφανίζεται στον κορμό ή στα άκρα. Αν προλάβετε το επιφανειακά εξαπλώμενο μελάνωμα στην επιδερμίδα, η πρόγνωση είναι άριστη. Σε δεύτερο στάδιο, το επιφανειακά εξαπλούμενο μελάνωμα αποκτά μια κάθετη φάση ανάπτυξης και διεισδύει στο δέρμα διηθώντας αιμοφόρα αγγεία και λεμφαγγεία αποκτώντας έτσι δυνατότητα μετάσταση.

2. Οζώδες μελάνωμα (nodular melanoma). Το οζώδες μελάνωμα είναι ο πιο επιθετικός τύπος μελανώματος. Εμφανίζεται ως γυαλιστερός, σφιχτός, θολωτός όγκος οπουδήποτε στο δέρμα. Συνήθως είναι μαύρος, αλλά μπορεί να είναι μπλε, γκρι, άσπρος, καφέ, μελαψός, κόκκινος ή στο χρώμα του δέρματος. Μπορεί να εξελκώνεται και να μην επουλώνεται πλήρως. Τα οζώδη μελανώματα αντιστοιχούν στο 10-15% των περιστατικών μελανώματος. Εμφανίζεται πιο συχνά στην ηλικία των 50-60 ετών και προσβάλλει σε διπλάσιο αριθμό τους άνδρες απ ότι τις γυναίκες. Εμφανίζεται συνήθως στο κεφάλι, στο λαιμό και στον θώρακα. Έχει χειρότερη πρόγνωση από το επιφανειακά εξαπλούμενο μελάνωμα.

4. Κακόηθες μελάνωμα εφηλίδος (Lentigo maligna melanoma). Το κακόηθες μελάνωμα εμφανίζεται σαν μεγάλη καστανωπή κηλίδα με πιο σκούρες κουκκίδες επάνω της σε δέρμα που έχει εκτεθεί στον ήλιο, όπως στο πρόσωπο, στα αφτιά, στα χέρια και στο επάνω μέρους του κορμού. Αντιστοιχεί στο 5% περίπου των περιστατικών μελανώματος. Συχνά προσβάλλει ηλικιωμένους και σχετίζεται με τη γήρανση του δέρματος. Μια μη καρκινική (καλοήθης) καστανωπή κηλίδα μπορεί να εμφανιστεί πολλά χρόνια, πριν γίνει καρκινική.

5. Αμελανωτικό μελάνωμα (Amelanotic melanoma). Χαρακτηρίζεται από αχρωματικό σκληρό ογκίδιο το οποίο συχνά παρουσιάζει πληγή.

Η συνηθισμένη θεραπεία του μελανώματος είναι η χειρουργική αφαίρεση του όγκου μαζί με μεγάλη έκταση φυσιολογικού δέρματος. Καμιά φορά αφαιρούνται και οι παραπλήσιοι λεμφαδένες. Μπορεί να ακολουθήσει μεταμόσχευση δέρματος στο σημείο της εγχείρησης.

Η χειρουργική προσέγγιση γίνεται συνήθως σε δύο φάσεις. Πρώτα αφαιρείται το μελανωμα και γίνεται ιστολογική εξέταση. Αφού επιβεβαιωθεί ότι πρόκειται για μελάνωμα, γίνεται συμπληρωματική αφαίρεση για καλύτερο καθαρισμό της περιοχής. Αν η ιστολογική εξέταση δείξει αυξημένη διείσδυση στο δέρμα, πολλά κέντρα προχωρούν στη βιοψία λεμφαδένα «φρουρού» προκειμένου να εξετάσουν αν έχουν προσβληθεί οι γειτονικοί λεμφαδένες. Σε περίπτωση που υπάρχει προσβολή λεμφαδένων, γίνεται λεμφαδενικός καθαρισμός (ολική αφαίρεση) και ο ασθενής τίθεται σε προφυλακτική θεραπεία με ιντερφερόνη. Αν ο καρκίνος έχει εξαπλωθεί σε άλλα όργανα, μπορεί να χρειαστεί επιπλέον θεραπεία με χημειοθεραπεία και ακτινοθεραπεία.

Η ιστολογική εξέταση καθορίζει το στάδιο του μελανώματος. Αυτό γίνεται με τη μέτρηση του βάθους στο οποίο έχει φτάσει μέσα στο δέρμα και ανάλογα με το εάν υπάρχει μετάσταση στους παρακείμενους λεμφαδένες ή σε άλλα όργανα του σώματος. Όταν καθοριστεί το στάδιο, σχεδιάζεται η θεραπεία, λαμβάνοντας υπόψη την ηλικία και την υγεία του πάσχοντα.

Το πάχος του μελανώματος μετριέται μικροσκοπικά σε χιλιοστά (mm) από την επιδερμίδα μέχρι το ακρότατο σημείο διήθησης του όγκου. Διακρίνονται τα εξής εύρη παχών:

• κάτω από 0,75 χιλιοστά
• 0,76-1,50 χιλιοστά
• 1-51-3,99 χιλιοστά
• πάνω από 4 χιλιοστά

Τα παραπάνω είναι τα στάδια μελανώματος κατά Breslow. Στα μελανώματα που είναι κάτω από 0,75 χιλιοστά το προσδόκιμο της πενταετούς επιβίωσης είναι πολύ υψηλό.

Η μακροπρόθεσμη παρακολούθηση του μελανώματος περιλαμβάνει περιοδικές ιατρικές εξετάσεις για τη διερεύνηση πιθανής υποτροπής του καρκίνου.